Hải Vân Quan nằm trên đỉnh đèo Hải Vân mây ngàn gió lộng, là ranh giới hành chính giữa Đà Nẵng và Thừa Thiên Huế, cũng là ranh giới tự nhiên phân chia khí hậu, văn hóa hai miền, giữ được vẻ đẹp uy nghi giữa cảnh quan tráng lệ của đèo Hải Vân, khiến nhiều du khách mong sớm được mở cửa để chiêm ngưỡng.
Công trình được nghiên cứu phục dựng sát với kiến trúc triều Nguyễn, với cổng chính sử dụng gạch vồ, bao quanh bởi tường bằng đá. Giữa cổng là dòng chữ Hải Vân Quan khắc bằng Hán tự. Hải Vân Quan nằm giữa cảnh quan kỳ vỹ với rừng, núi, biển, “chắc chắn trở thành điểm đến hút khách”.
Kiến trúc Hải Vân Quan
Từ cổng chính Hải Vân quan nhìn vào toà nhà trú sở. Nhà trú sở và nhà vũ khố ba gian được phục hồi theo dấu tích khảo cổ và ảnh tư liệu. Nhà xây tường gạch vâu ban, trụ gỗ có đế đá, mái ngói.
Hai Công trình nhà vũ khố ba gian (bên trái) và nhà trú sở là nơi cất giữ, bảo quản vũ khí của triều đình và làm nơi nghỉ ngơi, làm việc của binh lính thực hiện canh gác nơi đây.
Theo ông Huỳnh Đình Quốc Thiện, Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng, hiện các hạng mục như cổng chính Hải Vân Quan, Thiên hạ đệ nhất hùng quan (ụ gác cao nhất), nhà trú sở, nhà vũ khố, các vị trí pháo đài, tường đá, lối đi đã hoàn thành. Phần tường chắn đất, mương thoát nước, hệ thống tường thành nhà Nguyễn, cổng phụ, chòi canh, lan can cũng cơ bản hoàn tất.
Lối đi qua cửa phụ của hướng ra Thiên hạ đệ nhất hùng quan với cửa mái vòm, ghép gạch vồ, bao quanh bởi tường đá. Từ vị trí này, nhìn về phía nam có thể thấy Đà Nẵng với cảng Tiên Sa – bán đảo Sơn Trà, những bài cát trằng chạy dài ôm theo bờ biển. Nhìn về phía bắc là vịnh Lăng Cô như tranh vẽ cùng những cung đường đèo uốn lượn, mây trắng bay.
Tổng kết
Một góc Hải Vân Quan trầm mặc, uy nghi nhìn ra vịnh Lăng Cô. Vị trí bao quát cho thấy tầm quan trọng của thành lũy phòng thủ này vào thời Nguyễn. Ngày nay, nơi đây là điểm lý tưởng để tham quan, ngắm cảnh, xứng đáng với danh hiệu “thiên hạ đệ nhất hùng quan” vua Lê Thánh Tông đề tặng khi dừng chân ngắm cảnh tại đây.
